Volksvertegenwoordiger met zwangerschapsverlof: nu heel normaal, maar dat was weleens anders
Hoogzwanger liep D66-Eerste Kamerlid Annelien Bredenoord door de gangen van de Eerste Kamer, op de laatste dag voor haar zwangerschapsverlof. “Nog een paar weken”, zei ze opgewekt. Het is al niets bijzonders meer, een zwangere senator die tijdelijk vervangen wordt. Dat was vrij recent wel anders.
De 39-jarige senator Bredenoord verwacht haar eerste kind. De primeur op verlof heeft ze allang niet meer. ChristenUnie-senator Mirjam Bikker (in 2016) en PVV-senator Gabriëlle Popken (in 2015) gingen haar voor.
De regeling voor vervanging bij zwangerschap bestaat nog maar twaalf jaar, en had vele voeten in de aarde. Kamerleden, maar ook gemeenteraadsleden, kunnen zich zestien weken laten vervangen en hebben daarna recht op terugkeer. Ze blijven volwaardig lid. Niet alleen bij zwangerschap, maar ook bij ziekte. Het lijkt bijna op een verlofregeling zoals in gewone organisaties, met één verschil: drie keer verlof is het maximum.
De VVD vreesde in 2006 dat vrouwelijke Kamerleden doorlopend zwanger zouden zijn bij een verlofregeling
In totaal hebben de afgelopen jaren al achttien vrouwen in de Tweede en Eerste Kamer gebruik gemaakt van bevallingsverlof-met-vervanging, aldus de website parlement.com, die op verzoek van Trouw de aantallen turfde. Zes keer is een Kamerlid wegens ziekte vervangen. De laatste keer precies deze week: 50Plus-Kamerlid Léonie Sazias is sinds gisteren met ziekteverlof vanwege een nieuwe kankerbehandeling. Ook fractievoorzitter Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren is met ziekteverlof.
Zo vanzelfsprekend het verlof in korte tijd is geworden, zoveel twijfel was er eerder over. Paste het wel voor iemand die gekozen is op een mandaat van de kiezer? Tot 2006 moest een zwanger Kamerlid zelf een oplossing zien te vinden. Als ze verlof wilde, moest ze ontslag nemen of de zetel onbezet laten. Recht op terugkeer was er niet, de vrouw was afhankelijk van vrijwillige afspraken met haar fractie.
VVD zag het nut niet
Met een hoop gesputter gingen de Tweede en Eerste Kamer in 2006 akkoord met de regeling. De bezwaren kwamen van de orthodox-christelijke SGP, maar veel meer nog van de liberale VVD. Die hield de benodigde grondwetwijziging jarenlang tegen. Het eerste Paarse kabinet probeerde in 1995 iets te regelen voor zwangere Kamerleden. “Wij zien het nut en de noodzaak niet in”, reageerde VVD-Kamerlid Te Veldhuis.
De VVD-fractie vond dat vrouwen zelf wel een oplossing konden vinden, binnen hun fractie. Het beroep van parlementariër was te bijzonder voor secundaire arbeidsvoorwaarden, vonden de liberalen. “Volksvertegenwoordigers kennen helemaal geen cao”, zei Te Veldhuis. “Wij zijn 365 dagen per jaar en 24 uur per dag volksvertegenwoordiger!”.
Toen de VVD in 2006 alsnog instemde, was dat met scepsis. “Drie keer zestien weken, dat betekent dat men een kwart van de tijd afwezig kan zijn”, sputterde VVD-Kamerlid Ruud Luchtenveld. Hij vreesde dat vrouwelijke Kamerleden doorlopend zwanger zouden zijn.
Halsema voorpaginanieuws
Beroemd zijn de verhalen over hoe vrouwen in de Tweede Kamer vóór 2006 tobden met zwangerschapsverlof. VVD-Kamerlid Haya van Someren had in 1965 geluk dat haar bevalling in het zomerreces viel. PSP-Tweede Kamerlid Andrée van Es moest in 1988 doorwerken omdat niet zeker was of ze haar zetel terug zou krijgen. Femke Halsema kreeg wel soepel een vervanger, voor ze in 2003 van een tweeling beviel. Haar verlof was voorpaginanieuws, omdat ze fractievoorzitter was.
Anno 2018 is zwangerschapsverlof in het parlement zo normaal geworden, dat een baby geen enkel beletsel meer is om politiek carrière te maken. De jonge moeders Annelien Bredenoord (D66) en Mirjam Bikker (ChristenUnie) maken in de Eerste Kamer beiden promotie. Ze worden dit voorjaar lijsttrekker bij de (indirecte) Eerste Kamerverkiezingen.
Bekende zwangere Kamerleden
1. Haya van Someren, VVD, 1965
2. Andrée van Es, PSP, 1988
3. Annelien Bredenoord, D66, 2018
In Plein 2 worden de belangrijke en minder belangrijke bijzaken in politiek Den Haag beschreven door de parlementaire redactie van Trouw. Lees meer afleveringen op trouw.nl/plein2.